آشنایی با مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده تابلو برق
کنتاکتور
کنتاکتور در تابلو برق صنعتی وظیفه‌ی قطع و وصل جریان به الکتروموتور را انجام می‌دهد، برای اینکه بتوانیم یک موتور سه فاز را از راه دور کنترل کنیم، به یک رله با کلید اتصال قوی نیاز داریم تا بتواند فشار جریان موتور را در حالت ایمن هدایت کند رله‌های الکترومکانیکی که قدرت بالایی دارند و با عنوان کنتاکتور شناخته می‌شوند، برای همین منظور ساخته شده‌اند.
در صورت بروز مشکلاتی همچون افت ولتاژ، جابه‌جایی فاز، عدم تقارن ولتاژ سه فاز و یا قطع بودن یکی از فازها، کنترل فاز اجازه‌ی روشن شدن به تابلو برق را نمی‌دهد و برای همین منظور، می‌توان از تیغه‌ی باز آن در مدار، جهت استارت نمودن تابلو استفاده کرد معمولاً یک کنتاکت بسته نیز بر روی آن وجود دارد که می‌توانید آن را به یک بیزر متصل نمایید تا دلیل خاموش شدن یا روشن نشدن تابلو برق را به تکنسین یا اپراتور اعلام نماید.
بی متال
باتوجه به اینکه حفاظت از موتورها اهمیت زیادی دارد، اگر عملکرد غیرعادی آنها به موقع تشخیص داده نشود و از ادامه کار آن جلوگیری نشود، خسارات زیادی به بار خواهد آورد به‌همین منظور، و برای جلوگیری از بروز ایراد الکتریکی و یا صدمه مکانیکی به موتور، لازم است که عملکرد غیرعادی آنها از طریق رله‌های حفاظتی اضافه‌بار حرارتی یا الکتریکی تشخیص داده شود در تابلو برق، بی‌متال نقش حفاظتی موتور سه فاز در مقابل اضافه بار در کاربردهای ولتاژ پایین دارد. از بی متال برای تبدیل کردن تغییرات دما به جابه‌جایی مکانیکی استفاده می‌شود.
قطعه‌ی اصلی در بی متال ترکیبی از دو فلز با جنس‌های مختلف است و براساس اختلاف ضریب انبساط طولی دو فلز عمل می‌کند. اگر در مدار گرمای بیش‌ازحدی ایجاد شود، ضریب انبساط طولی باعث می‌شود که یکی از فلزها بیشتر خم شده و درنتیجه جریان در تابلو برق قطع شود.
فیوز
فیوزها جزء مهم‌ترین تجهیزات تابلو برق صنعتی، تابلو برق استخری محسوب می‌شود. آنها وظیفه‌ی حفاظت از مدار در مقابل اضافه بار و اتصال کوتاه را برعهده دارند فیوزها زمانی‌که جریان بیش‌ازحد مجاز باشد، مدار را قطع می‌کنند. فیوز از یک رشته سیم تشکیل شده است که در زمان اضافه بار ذوب می‌شود و جریان را قطع می‌کند.
هنگام بروز شرایط غیرطبیعی در شبکه، مانند اتصال کوتاه، اضافه بار یا عبور جریان غیرمجاز، کلید مینیاتوری به‌صورت خودکار مدار الکتریکی را قطع می‌کند کلیدهای مینیاتوری نسبت به فیوزها از حساسیت بالاتری برخوردار هستند و مطمئن‌تر از آنها عمل می‌کنند. در کلیدهای مینیاتوری جریان نامی بیشتر از ۱۰۰ آمپر نیست و عملکردی حرارتی یا حرارتی-مغناطیسی دارند.
کلید حرارتی MPCB
MPCB یا محافظ قطع کننده‌ی موتور الکتریکی، همان‌طور که از نام آن پیداست، برای حفاظت از موتور الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. وظیفه‌ی این کلید در مدار، هم شامل حفاظت درمقابل اضافه بار (حرارتی یا الکترونیکی) و هم شامل حفاظت درمقابل خطا (مغناطیسی) است موتورهای الکتریکی کاربردهای زیادی در صنعت دارند و به‌منظور کنترل سرعت قطعات مکانیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌همین‌دلیل، محافظت از آنها اهمیت بسیار زیادی دارد.
MPCBها وظایف مختلفی در تابلو برق ایفا می‌کنند تا منبع الکتریسیته امنی برای موتورها فراهم کنند. از جمله‌ی آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- حفاظت درمقابل اضافه بار
- حفاظت در مقابل خطای الکترونیکی شامل اتصال کوتاه، مشکلات خط اتصال به زمین و مشکلات خط به خط
- حفاظت درمقابل عدم تعادل فاز و افت فاز
- ایجاد تأخیر حرارتی برای جلوگیری از بازگشت سریع موتور بعد از اضافه بار
- نمایش هشدار خطا به‌وسیله چراغ LED
- اتصال مجدد خودکار
کلید کامپکت MCCB
کلید کامپکت یا همان Molded Case Circuit Breaker = MCCB جزو وسایل حفاظت الکتریکی در تابلو برق صنعتی است که برای طیف گسترده‌ای از ولتاژها و فرکانس‌های 50 هرتز و 60 هرتز مورد استفاده قرار می‌گیرد تفاوت اصلی آن با کلیدهای مینیاتوری در این است که می‌تواند جریان نامی تا 2500 آمپر داشته باشد و درعین‌حال قابلیت تنظیم شدن را نیز دارد. تفاوت دیگر این است که MCCB ها از MCB ها بسیار بزرگتر هستند.
کلید کامپکت به‌عنوان یک قطعه‌ی محافظت کننده دارای سه نقش اصلی در تابلو برق است. این موارد از این قرار هستند:
- حفاظت درمقابل اضافه بار
- حفاظت درمقال خطاهای الکتریکی مانند خطای خط یا اتصال کوتاه
- روشن و خاموش کردن
در حقیقت کلید کامپکت معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که جریان بار بیشتر از توان کلید مینیاتوری باشد. عملکرد آن حرارتی یا حرارتی-مغناطیسی است و جریان نامی آن ۱۰۰۰ آمپر است.
کلید RCD که مخفف Residual Current Device است وظیفه‌ی محافظت از جان را دارد و درمقابل شوک الکتریکی که در صورت لمس سیم بدون روکش پدید می‌آید، عکس‌العمل نشان می‌دهد در تابلو برق، هر دو سیم فاز و نول از طریق این کلید به‌هم متصل شده‌اند. زمانی که در جریان نشتی وجود داشته باشد، این کلید مدار را قطع می‌کند تا از خطرات ناشی از برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی جلوگیری کند، کلید RCD مداوماً جریان برق را کنترل می‌کند و اگر مقدار جریان جاری در فاز به نول برنگردد، عدم انطباق بین دو جریان فاز و نول را شناسایی کرده و بلافاصله مدار را قطع می‌کند.
پوش باتن یا شستی فرمان
با استفاده از پوش باتن یا شستی فرمان در تابلو برق صنعتی، می‌توان باعث تغییر در جریان الکتریکی شد. پوش باتن‌ها می‌توانند خروجی الکتریکی یا مکانیکی داشته باشند و برای کاربردهایی مانند راه‌اندازی، توقف، ایجاد تغییر، رفع خطا و مواردی دیگر در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرند آنها از جنس سختی مانند فلز یا پلاستیک فشرده ساخته می‌شوند و بر اساس رنگ کُدبندی می‌شوند. به‌این‌صورت که برای هر عملکرد یک رنگ اختصاص داده شده است تا اپراتور در حین انجام کار دکمه‌ی اشتباهی را فشار ندهد رنگ‌های مورداستفاده معمولاً قرمز، سبز، زرد، آبی، سفید و مشکی هستند. به‌طور مثال، رنگ قرمز برای متوقف کردن و سبز برای روشن کردن یک دستگاه یا شروع کردن یک فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چراغ‌های سیگنال هشداردهنده هستند. موارد استفاده از آن شامل نمایش وجود یا عدم وجود ولتاژ در تابلو برق، روشن یا خاموش بودن کلید، وارد شدن خازن به مدار، نمایش تریپ و نمایش خطا است زمانی که هرکدام از چراغ‌های سیگنال بر روی درب تابلو برق روشن شوند، بیانگر علامت یا اخطاری برای اپراتور هستند. چراغ سیگنال دارای رنگ‌های قرمز، زرد، سبز، سفید و آبی است.
- رنگ قرمز بیانگر یک عملکرد غیرعادی در سیستم است. مثلاً در وضعیتی که یک وسیله‌ی حفاظتی اضافه بار ماشین را متوقف کرده باشد. یا درخواست از اپراتور برای متوقف کردن یک دستگاه در حالت اضافه بار.
- رنگ زرد بیانگر احتیاط است. مثلاً زمانی که جریان یا درجه حرارت به میزان مشخصی رسیده باشد.
- رنگ سبز بیانگر حالت نرمال است. مثلاً زمانی که یک دستگاه آماده‌ی راه‌اندازی است.
- رنگ سفید بیانگر این است که سیستم دارای ولتاژ نرمال است. مثلاً دستگاه در حالت کار است و یا روند کار در وضعیت نرمال است.
- رنگ آبی برای کاربردهای خاص استفاده می‌شود. می‌توان از این رنگ برای هر نوع عملکردی که در یکی از حالات بالا نمی‌گنجد استفاده کرد.
چراغ هشدار
از چراغ‌های هشدار برای دیدن وضعیت عملکرد دستگاه یا اعلام خطر از فاصله‌ی دور استفاده می‌شود. این چراغ‌ها در خط تولید یا روی پنل‌ها و ماشین‌آلات نصب می‌شوند. آنها در رنگ‌های قرمز، سبز، آبی و بنفش موجود هستند و هر رنگ یک وضعیت خاص از دستگاه را نمایش می‌دهد این چراغ‌ها می‌توانند به سیستم آلارم شنیداری نیز مجهز شوند. استفاده از آنها در تابلو برق صنعتی و این مزیت را به اپراتور می‌دهد که وضعیت دستگاه را از راه دور مشاهده کند.
منبع: پرشین تکنیک
